Wymiana matek

We współczesnej pasiece wymiana matek pszczelich jest niezbędna do prowadzenia efektywnej gospodarki pasiecznej. Następstwem użytkowania matek pochodzących z pasiek hodowlanych jest wyrównane pogłowie o wartościowych cechach użytkowych takich jak: wysoka miodność, nierojliwość, zimotrwałość, łagodność, zwiększona odporność na niektóre choroby. Rodziny, w których nie wymienia się matek, z czasem tracą cechy uzyskane w drodze selekcji na rzecz m.in.: agresywności i rojliwości. Wymiana matek pszczelich często sprawia pszczelarzom trudność. Powodem może być mnogość opisanych metod, wśród których łatwo się zgubić. Lata praktyki pozwoliły nam wypracować proste i skuteczne metody poddawania matek.

Procedury wymiany matki różnią się nieco od siebie w zależności od rodzaju matki.

Matki nieunasienione najlepiej jest poddawać do ulików weselnych lub odkładów. Odkład z otwartym czerwiem tworzymy na 7–9 dni przed planowanym poddaniem matki. Bezpośrednio przed poddaniem matki, ścinamy wszystkie mateczniki ratunkowe. Sprawdzamy jednocześnie, czy nie ma mateczników już wygryzionych, co świadczyłoby o obecności młodej matki. Poddajemy matkę w klateczce wraz z pszczołami towarzyszącymi. Klateczkę od razu odbezpieczamy, aby pszczoły mogły możliwie szybko uwolnić matkę. Czas pomiędzy wygryzieniem się matki a poddaniem do odkładu powinien być jak najkrótszy. Długie przetrzymywanie matki przeznaczonej do naturalnego unasieniania wpływa negatywnie na jej kondycję, co zmniejsza prawdopodobieństwo jej przyjęcia. Klateczkę z matką umieszczamy na ramkach w taki sposób, aby pszczoły ulowe miały najlepszy kontakt z matką.mMożemy również umieścić matkę w uliczce międzyramkowej, wykorzystując w tym celu specjalny uchwyt w klateczce (w pozycji ciastem do dołu). Po stwierdzeniu prawidłowego czerwienia, co następuje najczęściej w 10–14 dniu życia matki, poddajemy ją do rodziny – najlepiej poprzez połączenie z rodziną odkładu lub ulika weselnego, w którym matka przebywała dotychczas.

Matkę czerwiącą najlepiej poddać do rodziny osieroconej. W takiej rodzinie nie może się znajdować czerw otwarty ani mateczniki. Klateczkę wieszamy w uliczce międzyramkowej lub kładziemy bezpośrednio na ramkach np. w miejscu otworu w powałce po wcześniejszym usunięciu pajączka. Klateczki nie odbezpieczamy w momencie poddawania matki. Po 1–2 dniach sprawdzamy zachowanie pszczół ulowych. Jeśli matka jest karmiona przez pszczoły towarzyszące lub przez robotnice (co umożliwiają otwory w klateczce), to możemy usunąć zabezpieczenie klateczki. Jeśli zachowanie pszczół ulowych jest agresywne, o czym świadczy zwarta warstwa robotnic na klateczce, próbujących wcisnąć się do środka,  to należy wstrzymać się z uwolnieniem matki 1–2 dni (zostałaby ścięta przez pszczoły). Jeżeli sytuacja się nie zmienia, należy wykonać przegląd rodziny. Prawdopodobnie znajduje się w niej czerw otwarty, mateczniki lub inna matka. Należy wyeliminować te czynniki i powtórnie podłożyć matkę, najlepiej po 1 dobie.