Hodowlę matek pszczelich reguluje Ustawa o Hodowli i Rozrodzie Zwierząt Gospodarskich z dnia 10 grudnia 2020r Dz.U. 2021 poz. 36 z dnia 8 stycznia 2021 roku a nadzór sprawuje w imieniu Ministra Rolnictwa Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt. Zapisane są w niej regulacje dotyczące programów hodowlanych realizowanych w Polsce. Hodowla matek pszczelich możliwa jest w oparciu o jeden z trzech typów programów:
W zależności od celu, oraz sposobu prowadzenia hodowli to hodowca decyduje, który typ programu jest właściwy dla danej populacji pszczół. Niektórzy hodowcy prowadzą równolegle kilka programów hodowlanych dla różnych linii. Za każdą linią hodowlaną pszczół w Polsce stoi jej program hodowlany, który w szczególności zawiera:
a) cel hodowlany, którym jest zachowanie, doskonalenie, odtworzenie lub tworzenie nowej rasy, odmiany, rodu lub linii hodowlanej,
b) nazwę rasy, rodu lub linii hodowlanej,
c) wzorzec zwierząt wpisywanych do księgi hodowlanej oraz standard hodowlany dla części wstępnej tej księgi,
d) informację o obszarze geograficznym, na którym będzie realizowany ten program, e) opis sposobu identyfikacji zwierząt objętych tym programem,
f) zakres prowadzenia oceny wartości użytkowej niezbędny do realizacji tego programu oraz wskazanie podmiotu prowadzącego tę ocenę,
g) zakres prowadzenia oceny genetycznej zwierząt oraz wskazanie podmiotu prowadzącego tę ocenę, o ile jest prowadzona,
h) opis sposobu prowadzenia selekcji oraz zasady doboru zwierząt do kojarzeń,
i) opis systemu kontroli informacji o zwierzętach wpisanych do księgi hodowlanej,
j) regulamin wpisu do księgi hodowlanej, zakres informacji o zwierzętach wpisywanych do tej księgi oraz zasady wpisu do części głównej księgi hodowlanej potomstwa zwierząt wpisanych do części wstępnej księgi hodowlanej,
k) minimalne wymagania, jakie mają spełniać zwierzęta wpisywane do części wstępnej księgi hodowlanej;
Dla linii matek, dla których prowadzone są programy genetycznego doskonalenia oraz zachowania zasobów założone są księgi hodowlane. Każda linia pszczół ma zatem własną księgę, która umożliwia określenie pochodzenie matek do wielu pokoleń wstecz. Jest to szczególnie istotne, gdy konieczna jest analiza pokrewieństwa pomiędzy poszczególnymi osobnikami. Jednocześnie przypomina, że praca hodowlana to często wysiłek wielu pokoleń hodowców, często ze sobą współpracujących w realizacji wspólnego celu, jakim jest poprawia pogłowia pszczół.
Hodowcy realizujący programy krzyżowania pszczół zakładają dla swoich linii rejestry. Rejestry to w rzeczywistości uproszczone formy ksiąg hodowlanych, które umożliwiają hodowcy śledzenie pochodzenia oraz doboru osobników do krzyżowań.
Aktualny wykaz pasiek, w których prowadzone są poszczególne programy hodowlane znajduje się na stronie internetowej Krajowego Centrum Hodowli Zwierząt KCHZ WYKAZ
Program hodowlany jest zatem jednocześnie ideą, w której zawarte są wszystkie zamierzenia hodowcy, jak również dokumentem, który bardzo szczegółowo określa reguły, których należy przestrzegać przy pracy hodowlanej z daną linią pszczół. Musi spełniać wiele wymogów formalnych określonych w prawie hodowlanych oraz regulaminach KCHZ, ale z drugiej strony przede wszystkim ma doprowadzić do założonego przez hodowcę celu. To hodowca tworzy program hodowlany.
