Ze względu na wiek, sposób unasienienia lub pochodzenie, matki pszczele mają różne statusy. Pszczelarz w zależności od swoich potrzeb wybiera matkę o określonym statusie i dostosowuje do niego właściwą metodę poddawania (wymiany). Ważna jest zatem dobra komunikacja między hodowcą, a pszczelarzem. Możemy to osiągnąć poprzez zrozumienie definicji poszczególnych rodzajów matek pszczelich.
– nieunasienione, są to matki w okresie od urodzenia do momentu lotu godowego. W tej grupie możemy wyróżnić tzw. jednodniówki, czyli takie, które są w pierwszej dobie życia. Młode matki są chętnie przyjmowane przez pszczoły m.in. ze względu na dużą masę własną, która zmniejsza się z każdym dniem, od chwili urodzenia, aż do czasu unasienienia. Powinny zostać poddane do rodzin możliwie szybko, gdyż ich głównym atutem jest ich wiek.
– unasienione naturalnie, to matki, które odbyły już lot godowy, rozpoczęły składanie jaj w uliku weselnym i zostały sprawdzone pod względem czerwienia. Oznacza to, że czerwią prawidłowo, czyli do komórek pszczelich składają zapłodnione jaja. Są atrakcyjne dla pszczół i z tego względu bardzo chętnie przez nie przyjmowane. Po przerwie wymuszonej transportem wznawiają czerwienie najczęściej w ciągi 1-5 dni od momentu, gdy swobodnie mogą poruszać się po plastrze w obecności pszczół ulowych.
– unasienione sztucznie bez sprawdzonego czerwienia, to matki, które zostały poddane zabiegowi inseminacji, dzięki któremu nasienie pochodzi od trutni z wybranych przez hodowcę rodzin. Matki inseminowane dają potomstwo o bardziej przewidywalnych cechach. Do pszczelarzy trafiają nie wcześniej niż 5 dni od unasienienia. Nie czerwią jeszcze wówczas, a ich masa jest niska, co powoduje, że mogą być mniej chętnie przyjmowane przez pszczoły. Przeznaczone są szczególnie dla pszczelarzy o większym doświadczeniu i umiejętnościach.
– unasienione sztucznie ze sprawdzonym czerwieniem, to matki, które po przeprowadzonym zabiegu są umieszczane w ulikach weselnych, aż do momentu rozpoczęcia czerwienia. Do pszczelarza trafiają, gdy czerw zostanie zasklepiony, a hodowca ma pewność, że matka jest prawidłowo unasieniona i składanie jaj przebiega bez zakłóceń.
– użytkowe, przeznaczone do rodzin produkcyjnych zarówno do pasiek hobbystycznych, jak również zawodowych. Mogą to być matki zarówno nieunasienione, unasienione naturalnie, jak i sztucznie. Rodziny, które tworzą powinny mieścić się we wzorcu określonym dla danego podgatunku, czy linii. Nie można jednak zapominać, że na genotyp rodziny pszczelej wpływa zarówno strona mateczna jak i ojcowska.
– reprodukcyjne, to matki, które hodowane są w celu reprodukcji, lub dalszej hodowli. Ich zadaniem jest przekazywanie określonych cech kolejnym pokoleniom matek. Mogą służyć jako reproduktory w amatorskim wychowie matek. Są to matki, których przodkowie zarówno po stronie matecznej i ojcowskiej zostali poddani ocenie, badaniom morfometrycznym, a następnie zostali wpisani do księgi hodowlanej prowadzonej dla danej linii hodowlanej. Matki reprodukcyjne zaopatrzone są w dodatkowe dokumenty hodowlane, którymi poza kartami pochodzenia są rodowody obejmujące trzy pokolenia matek matecznych i matek ojcowskich.
